Stan ciała jest odzwierciedleniem rezerw tłuszczowych ciała zgromadzonych przez zwierzę. Rezerwy te mogą być wykorzystywane przez krowę w okresach kiedy nie jest ona w stanie jeść tyle, aby zaspokoić swoje potrzeby energetyczne.
Wielu za ojca oceny BCS uważa Edwarda E. Wildmana z Uniwersytetu w Vermont. Czy tak jest, czy też nie, nie zmienia to faktu, że zrewolucjonizował on spojrzenie na krowę. Wiele badań wskazuje, że błędy w żywieniu krów widać po tym, jak ono wygląda. Jak ma wyglądać, postaramy się w tym serwisie przybliżyć.
Każdy hodowca bydła mlecznego ma w swojej oborze krowy, które są zbyt grube lub zbyt chude jak na ich etap laktacji. Brak szybkiej reakcji na odmienny stan powoduje wzrost kosztów produkcji przez leczenie, utratę produkcji mleka, a także obniżenie płodności.
Wbrew wielu opiniom ocena skali BSC nie jest to zbyt skomplikowana. Można się tego szybko nauczyć, a w późniejszym czasie taka ocena zajmuje 10-15 sekund.
Ocenę kondycji, a z tym oszacowanie rezerwy energii w postaci tłuszczu i mięśni krów mlecznych przeprowadza się w skali BCS, która waha się od 1 do 5 ( w bydle mięsnym do 9), z czego wynik 1 wskazuje na nadmiernie chudą, a 5 otyłą.
Ocena stanu ciała jest przydatnym narzędziem w zarządzaniu żywieniem stada. Umiejętna i w miarę szybka reakcja pozwoli poprawić zarówno status produkcji mleka, jak i reprodukcji oraz zdrowia zwierząt. Krowy chude, z ujemnym bilansem energetycznym, są w stanie wykazać się maksymalną wydajnością w stadzie. Krowy, które są zbyt grube (zapasione) są bardziej podatne na wszelkie metaboliczne problemy. Rezerwy, które krowa magazynuje w końcówce laktacji, mogą być wykorzystywane przez krowy w okresach, kiedy nie jest w stanie jeść wystarczająco, aby zaspokoić swoje potrzeby energetyczne. U krów wysoko produkujących, to zwykle dzieje się w okresie wczesnej laktacji, ale może też się to zdarzyć, gdy krowy chorują, są karmione słabą jakość pasz lub z różnych względów spożycie paszy jest ograniczone. Po okresie utraty wagi krowy powinno się żywić bardziej niż stanowią ich wymagania produkcyjne do czasu przywrócenia normalnej kondycji.
Krowy oceniać należy regularnie w celu odzwierciedlenia zmian rezerw tłuszczu w każdym etapie laktacji. Wszystkie krowy powinny być oceniane przynajmniej 4 lub 5 razy w trakcie laktacji- na początku laktacji (20-30 dzień), w okresie jej szczytu (70-100) dzień, w 5-6 miesiącu ciąży i w okresie zasuszenia. Dobrze by było gdyby hodowcy zapisywali wyniki oceny. Pozwoli to na dokładniejsze prowadzenie stada w późniejszych laktacjach .
Jak się do tego zabrać? Trzeba poznać miejsca, które się ocenia i poznać, czego należy poszukiwać.
Rysunek 1. Obszary przydatne do ustalenia wizualnie BCS (Uniwersytet Oklahoma)
Dla porównania zamieszczamy także rycinę ze skalą BCS (wg W.Kelloga, Uniwersytet Arkansas).Dla porównania zamieszczamy także rycinę ze skalą BCS (wg W.Kelloga, Uniwersytet Arkansas).
Krowy powinna być oceniana zawsze o tej samej porze, w dobrym oświetleniu patrząc z boku na prawą stronę oraz z tyłu oceniając: kręgosłup ze szczególnym uwzględnieniem odcinka lędźwiowego, wyrostków kolczystych i poprzecznych, tworzących tzw. półkę ( niektórzy określają to jako żebra krótkie), zad ze szczególnym uwzględnieniem nasady ogona i ułożenia sromu, miednicę z guzami kulszowymi i biodrowymi, górną część kręgosłupa ułożenie żeber, ich kształt , szerokość, odstęp ,ogólne umięśnienie, ogólne otłuszczenie z jakością skóry.
Oceny jest dość prosta. Naciskamy palcami określone punkty kręgosłupa, kości udowej i guzów kulszowych, określamy umięśnienie lędźwiowych wyrostków poprzecznych , układ żeber z kręgosłupem, szerokość żeber i ich kształt.
Ocena BCS 1
Ta krowa jest wychudzona. Wyrostki lędźwiowe dają wyraźną półkę-z widocznymi z góry poszczególnymi wyrostkami, ostrymi w dotyku. Pojedyncze kręgi kręgosłupa są wyraźnie widoczne. Guzy- biodrowy i kulszowy są ostro zdefiniowane. Zad oraz uda są zapadnięte. Ogon jest zapadnięty i srom jest uwidoczniony.
Ocena BCS 2
Ta krowa jest stosunkowo chuda. Końce krótkich żeber (półki) mogą być odczuwalne, ale i indywidualne kręgi są mniej wyraźnie widoczne. „Półka” jest wyraźna, ale z góry nie widać wyrostków poprzecznych. Guzy biodrowy i kulszowy są widoczne, ale zad i uda są wypełnione. Obszar wokół odbytu jest mniej zapadnięty i srom mniej widoczny.
Ocena BCS 3
Krowa w średniej kondycji. Wyrostki poprzeczne lędźwi są odczuwane pod lekkim naciskiem. Kręgosłup jest zaokrąglony, kości kulszowe i biodrowe są okrągłe i wygładzone. Nasada ogona jest wypełniona, ale nie ma widać złogów tłuszczu. Żebra widoczne do 3-4.
Ocena BCS 4
Krowa w mocnym stanie. Pojedyncze krótkie żebra mogą być odczuwalne dopiero pod uciskiem. Żebra krótkie są zaokrąglone, półka ledwo widoczna. Grzbiet jest spłaszczony w okolicy lędźwiowej, zad wyraźnie zaokrąglony. Kości nasady ogona są wygładzane a powierzchnia między kręgosłupem a kością kulszową jest płaska. Wokół kości zadu są już widoczne złogi tłuszczu.
Ocena BCS 5
Krowa otłuszczona. Kości grzbietu, żeber krótkich, guzów kulszowych i biodrowych nie są widoczne. Wyraźne złogi tłuszczu w okolicy kości ogonowej i na żebrach. Uda mostek, boki i grzbiet wyraźnie okrągły.
Możliwości zbilansowania energetycznego w trakcie trwania laktacji zależą od zdolności zbilansowania dawki pokarmowej. W zależności od prowadzonego systemu żywienia dawki są one mniej lub bardziej zbliżone do ideału, choć takiego nie jesteśmy w stanie zapewnić dla wszystkich krów w stadzie.
To, jak rozkłada się całkowity bilans energii i możliwości jej pobrania oraz jak powinna się kształtować krzywa BCS, przedstawia poniższy wykres:
Krowa po ocieleniu nie jest w stanie pobrać odpowiedniej ilości składników pokarmowych na produkcję mleka. Potrzeby swoje bilansuje zapasem tłuszczu zgromadzonym w ostatnim trymestrze ciąży oraz w okresie zasuszenia. Jak więc wygląda zapotrzebowanie na energię?
Krowa o masie 600 kg na potrzeby bytowe potrzebuje 35,5MJ NEL, przy 650 kg to już 37,7 MJ NEL a przy 700 kg 39,9 MJ NEL.
Na potrzeby produkcyjne 1 litra mleka przy standardowych parametrach ( 4,1% tłuszczu i 3,3% białka) krowa zużywa 3.17MJ NEL.
Z analiz podstawowych pasz i kiszonek wykonywanych przez autora wynika, że średnia wartość energetyczna jest bardzo zróżnicowana i wynosi:
Przy standardowej dawce pokarmowej i jej średnich parametrach, zakładając, że krowa daje nam 45 kg mleka o parametrach 4,1% tłuszczu i 3,3% białka, obejmującej 30 kg kiszonki z kukurydzy, 15 kg sianokiszonki z traw, 1,5 kg śruty pszennej, po 1 kg poekstrakcyjnej śruty sojowej i rzepakowej oraz 1 kg wysłodek melasowanych krowie dostarczymy 21,5 kg suchej masy. Wraz z nią energii w paszy będzie 150,7 MJ NEL. Zapotrzebowanie jednak jest większe i wynosi: 37,7 MJ NEL na zapotrzebowanie bytowe i 142,7 MJ NEL na zapotrzebowanie produkcyjne. Łącznie zapotrzebowanie wynosi 180,4 MJ NEL. Braki będzie krowa uzyskiwała z zapasów własnego organizmu. Jak więc zbilansować dawkę pokarmową?
O tym w następnym serwisie.
Dr Inż. Tomasz Soukup
Zobacz także
